Szczebrzeszyn – 24 zaskakujące ciekawostki

Z czego słynie Szczebrzeszyn ciekawostki i najważniejsze informacje. Historia, zabytki, co zobaczyć w Szczebrzeszynie

Szczebrzeszyn

1) Szczebrzeszyn, to 5-tysięczne miasto w województwie lubelskim, w powiecie zamojskim. Jest tu siedziba gminy Szczebrzeszyn. Miasto leży nad rzeką Wieprz.

2) „W Szczebrzeszynie chrząszcz brzmi w trzcinie i Szczebrzeszyn z tego słynie” – to fragment wiersza Jana Brzechwy (1898-1966). Dziś to znane wszystkim powiedzenie, na wypowiedzeniu którego łatwo “złamać język” Polakowi, a co dopiero obcokrajowcowi. Nic dziwnego, że w mieście jest kilka świerszczy. Najczęściej fotografowanym jest ten z brązu, który od 2011 r. stoi na rynku czyli pl. T.Kościuszki, przed budynkiem ratusza. Inna, 3-metrowej wysokości drewniana figura, od 2002 r. stoi w pobliżu zabytkowego młyna wodnego przy ul. Klukowskiego, po drugiej stronie ulicy.

Szczebrzeszyn ciekawostki z historii

3) Od 1352 roku Szczebrzeszyn jest miastem. Początkowo było to miasto szlacheckie i znajdowało się wówczas w województwie ruskim. Prawa miejskie nadał Szczebrzeszynowi król Kazimierz Wielki, po czym oddał je w lenno księciu Jerzemu Narymuntowiczowi. Potem właścicielami byli: książę opolski Władysław Opolczyk, a następnie Dymitr z Goraja.

4) Z dokumentów wiemy, że Żydzi mieszkali w Szczebrzeszynie na początku XVI wieku. Do końca 1942 r. ponad 900. Żydów Niemcy wywieźli do obozów zagłady, a 3,5 tys. zamordowali. Po zakończeniu eksterminacji miejscowej ludności żydowskiej zaczęto tu osiedlać Niemców.

Zamek w Szczebrzeszynie i wieża zamkowa

5) Na wzgórzu zamkowym (znajduje się blisko rynku) odkryto ślady zabudowań z X wieku. Było ono zamieszkiwane już w neolicie (archeolodzy wydobyli m.in. groty oszczepów i siekierę z tego okresu, przedmioty te znajdują się w Muzeum Zamojskim z Zamościu).

6) Wiadomo, że w połowie XIV wieku na wzgórzu nad doliną Wieprza, stał zamek. Nie była to zbyt okazała budowla. Nie wiadomo, czy fundatorem był król Kazimierz Wielki, Władysław Opolczyk, czy może Dymitr z Goraja. Dwukrotnie zamek płonął w pożarach (na początku XIV w. i 1583 r., gdy na zamku działał sąd lenny. Spłonęły wtedy wszystkie dokumenty z historii miasta). Do XVIII wieku w wieży znajdowało się więzienie. Podobno była zamieszkana aż do lat 70. XX wieku. Były jeszcze wtedy dach i piwnice.

7) Niestety nie zachowały się opisy wyglądu zamku w Szczebrzeszynie. Do dziś zachowały się resztki wieży zamkowej o wymiarach 10,4 x 7,6 m. Tych, którzy chcieliby zobaczyć to miejsce informujemy, że wieża nie znajduje się nie przy ul. Zamkowej, lecz Klasztornej.

8) Na początku XXI w. gmina zakupiła teren wzgórza zamkowego od prywatnej osoby. W planach jest odbudowa wieży, na której powstanie taras widokowy oraz rewitalizacja okolicznego terenu. Gdyby tak się stało, miasto miałoby kolejny ciekawy punkt, który zainteresuje turystów.

Szczebrzeszyn atrakcje, zabytki, co zobaczyć

9) Zabytkowy budynek ratusza zbudowano w 1840 roku. Stoi na środku Placu T.Kościuszki czyli rynku. Jest tu siedziba władz miasta, mieści się tu również Muzeum Starych Zegarów (wejście z boku budynku). Jest czynne od poniedziałku do piątku w godz. 10-16.

10) W Szczebrzeszynie jest jeden z największych cmentarzy żydowskich w Polsce. Został założony w XVI wieku (wtedy w mieście zbudowano też synagogę), a miejsce wyznaczył ówczesny właściciel miasta, Jan Czarnowski. Cmentarz zajmuje powierzchnię 1,8 ha i zlokalizowany jest przy ul. Cmentarnej. Został zdewastowany podczas II wojny światowej (dodajmy, że Niemcy prowadzili tu egzekucje Żydów), a macewy (nagrobki) były kradzione po wojnie, w celach budowlanych.

Do dziś zachowało się ok. 3 tys macew, a najstarsza pochodzi z 1545 roku czyli ma niemal 5 wieków. Wizyta na cmentarzu robi duże wrażenie – zarówno z powodu dużej powierzchni i ilości macew, z których wiele powstało kilka wieków temu. Ze zdjęć umieszczonych w sieci wnioskujemy, że we wcześniejszych latach teren cmentarza był zarośnięty. Obecnie przy części macew są tabliczki z informacjami na ich temat.

11) Cerkiew Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy stoi przy ul. Sądowej 1. To najstarsza czynna świątynia prawosławna w Polsce. Została wybudowana w XVI wieku, w miejscu romańskiego kościoła z XII lub początku XIII wieku. Długo była zborem kalwińskim, od 1875 r. została cerkwią prawosławną. Po II wojnie światowej był tu magazyn, potem budynek popadał w ruinę, aby na początku XXI wieku został gruntownie odnowiony. Odsłonięto wtedy XVII-wieczne malowidła ścienne. Warto zajrzeć do środka.

12) Na początku XVII wieku wzniesiono w Szczebrzeszynie renesansowy budynek synagogi (ul. Sądowa 3). Został zbudowany w miejscu wcześniejszej synagogi i swą funkcję pełnił do 1940 roku, gdy Niemcy spalili budynek. W latach 1957-1963 została gruntownie odbudowana i od 1965 roku mieści się tu Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, jest też punkt Informacji Turystycznej. W latach 2009-2010 budynek przeszedł remont, w miejscu rosnących drzew stworzono parking.

13) Renesansowy kościół św. Katarzyny (ul. Klukowskiego 1) zbudowano dla franciszkanów, w latach 1620-1638. To jeden z kościołów renesansu lubelskiego.

14) Kościół św. Mikołaja (ul. Zamojska 1) wzniesiono w XVII wieku (lata 1610-1620), w miejscu wcześniejszej drewnianej świątyni. Została zbudowana w stylu renesansu lubelskiego. Obok stoi dzwonnica z kaplicą grobową, która powstała w tym samym czasie co kościół. Na teren przykościelny wchodzi się przez ciekawą architektonicznie, XVIII-wieczną, barokową bramę, co całości nadaje urok.

15) W 1909 r. ordynat Maurycy Zamojski zbudował młyn wodny, obecnie elektryczny. Była w nim prądnica, która do 1930 r. służyła do oświetlenia miasta po zmierzchu.

16) W 2012 r. powstało w Szczebrzeszynie Muzeum Skarbów Ziemi i Morza. Mieści się przy ul. Słodkiej 1 i jest tu ponad 700 eksponatów – muszle, koralowce, agaty, ametysty, itp.

Szczebrzeszyn ciekawostki

17) Pod kamienicami na szczebrzeszyńskim starym mieście jest sieć niezbadanych jeszcze podziemnych lochów. Legenda mówi, że podziemne przejścia łączyły zamek z kościołami. Przez jakiś czas lochy służyły mieszkańcom do przetrzymywania żywności czyli pełniły funkcję lodówki.

18) Stolica Języka Polskiego, to doroczny festiwal literacki, organizowany w sierpniu. To okazja spotkań publiczności z pisarzami, aktorami i muzykami.

19) W Szczebrzeszynie ulicę oraz popiersie na postumencie ma Zygmunt Klukowski (1855-1959) – lekarz, bibliofil, autor “Dzienników z lat okupacji”. Na domu, w którym mieszkał (ul. Klukowskiego 4) umieszczono specjalną tablicę.

20) Autonomiczna Sekcja Piłki Nożnej Roztocze Szczebrzeszyn, to klub piłkarski powstały w 1925 roku. Piłkarze rozgrywają mecze na stadionie przy ul. Trzydziestolecia 4, mieszczącym do 660 widzów.

21) W Szczebrzeszynie urodził się Józef Brandt (1841-1915), znany autor obrazów batalistycznych i historycznych.

22) Budynek obecnego liceum zbudowano w 1819 r. Stoi przy ul. Zamojskiej 70.

23) Stacja kolejowa Szczebrzeszyn otwarta w 1916 roku, znajduje się we wsi Brody Małe koło Szczebrzeszyna.

24) Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy znajduje się kilka km od miasta. To m.in. wzgórza z wąwozami lessowymi (zwanymi “Piekiełkiem”). Najwyższym jest Góra Dąbrowa, 344 metrów n.p.m. Park ma ponad 20 tys. ha, leży na terenie gminy Szczebrzeszyn oraz kilku innych gmin. Są tu turystyczne szlaki piesze i rowerowe. Dodajmy, że przez Szczebrzeszyn przebiega Centralny Szlak Rowerowy Roztocza.

Szczebrzeszyn ciekawostki i zdjęcia: (c) Sadurski.com

Zobacz też:
> Zwierzyniec
> Krasnystaw
> Krupe